Bratnie dusze
Jakiś czas temu byłam w Wiedniu, gdzie miałam okazję spotkać się z długoletnim przyjacielem mojego dziadka. Pamięta mnie on z czasów, gdy byłam małą dziewczynką. Spotkaliśmy się zatem drugi raz w moim życiu. Rozmawialiśmy po angielsku. Szybko złapaliśmy wspólny język i zaczął opowiadać mi o tym, jak poznali się z moim dziadkiem, o ich wspólnych zainteresowaniach naukowych, kolejnych spotkaniach, podróżach i rozmowach. Przy okazji dowiedziałam się kilku rzeczy o moim dziadku i ich wspólnej historii, o których nie miałam pojęcia. Jednak przede wszystkim miałam poczucie, że jest to prawdziwy przyjaciel mojego dziadka. W jego głosie i opowieści brzmiało przywiązanie, troska, wdzięczność. Powiedział mi, że teraz mają dużo mniej czasu i okazji, żeby się spotykać. Mieszkają setki kilometrów od siebie, mają problemy ze zdrowiem. Nie jest łatwo przebyć tak duży kawał drogi w takich okolicznościach. Wiem jednak, że są w regularnym kontakcie mailowym.
Ów mężczyzna powiedział mi, że Indianie wierzą, iż dusze przyjaciół są blisko siebie nawet wtedy, gdy dzieli ich fizyczny dystans. „Odnajdziemy się” – mówił o moim dziadku. Gdy żegnałam się z nim, powiedział do mnie: „do zobaczenia – może w przyszłym życiu”.
„Jesteś odpowiedzialny za to, co oswoiłeś”
Niezależnie od szerokości geograficznej, religii, wierzeń i kultury, przyjaźń, podobnie jak miłość, stanowiła bardzo ważny temat rozważań filozoficznych, ludowych przysłów, dzieł poetyckich, literackich i nie tylko:
„Nie możesz kupić przyjaźni, musisz zrobić swoją część, aby ją zdobyć.” (przysłowie Sauk)
“Wykreślić ze świata przyjaźń… to jakby zgasić słońce na niebie, gdyż niczym lepszym ani piękniejszym nie obdarzyli nas bogowie.” (Cyceron)
“Przyjaźń jest małżeństwem dusz.” (Wolter)
“Miłość to przyjaźń, która się zapaliła. To ciche zrozumienie, wzajemne zaufanie, dzielenie się i wybaczanie. To lojalność w dobrych i złych czasach. Miłość nie jest doskonała. Uwzględnia ludzkie słabości.” (Ann Landers)
Uznawano, że przyjaźń jest jedną z najważniejszych wartości w życiu. Wszyscy kojarzymy cytat z książki „Mały Książę”, z rozmowy Małego Księcia z Lisem, podczas której Lis mówi: „jesteś odpowiedzialny za to, co oswoiłeś”. Podkreśla tym samym, że przyjaźń stanowi wielkie wyzwanie, bo wymaga zarówno zaangażowania i wysiłku, jak i odwagi oraz odpowiedzialności.
Psychologia o przyjaźni
Psycholog Robert Sternberg jest autorem tzw. trójskładnikowej teorii miłości, w ramach której wyróżnia trzy składniki miłości: namiętność, intymność i zaangażowanie. Można powiedzieć, że w przyjaźni mamy intymność i zaangażowanie, jednak bez namiętności – jest to w pewnym sensie rodzaj miłości, lecz miłości platonicznej. Chcemy dla siebie nawzajem dobrze, dbamy o siebie, pomagamy sobie nawzajem rozwijać się i wzrastać. Ufamy sobie, pomagamy, wspieramy zarówno w trudnych, jak i radosnych chwilach. Przy prawdziwym przyjacielu czujemy się dobrze i naturalnie. Możemy być w pełni sobą, niczego nie udawać. Czujemy się dobrze z tym, kim jesteśmy tu i teraz, bo przyjaciel akceptuje nas w pełni, również z naszymi wadami i problemami. Wysłuchuje nas i dzieli się z nami ważnymi dla siebie sprawami. Nie oczekuje korzyści z relacji, sama relacja jest dla niego celem, a nie środkiem do jakiegoś innego celu. Ralph Waldo Emerson powiedział, że przyjaciel to ktoś, przed kim można głośno myśleć. Nie trzeba nic ukrywać. Przyjaźń wymaga zatem szczerości i autentyczności. Przyjaciel to ktoś, komu mówimy prawdę i od kogo prawdę przyjmujemy. Wielu autorów pisało nawet, że prawdziwa przyjaźń nigdy się nie kończy. Jest ona tak bliskim i intymnym spotkaniem z drugą osobą, że zmienia nas na zawsze: “spotkanie dwóch osób jest jak kontakt dwóch substancji chemicznych: jeśli jest jakaś reakcja, obie są transformowane.” (Carl Jung)
*tytuł artykułu nawiązuje do cytatu, którego autorstwo przypisuje się Arystotelesowi: “Kim są przyjaciele? Jedną duszą mieszkającą w dwóch ciałach.”